Bydgoski Krąg Instruktorów Harcerskich im.Andrzeja Małkowskiego
Zdjęcie z archiwum Zespołu Historycznego ZHR Bydgoszcz
hm. Mariusz Dopierała - Komendant bydgoskiego Kręgu Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego
Założył 19 PDHL w Bydgoszczy i Szczep „Gwiazda Północy”…
Mariusz Dopierała (1955–1991), technik mechanik, harcmistrz.
Urodził się 27 IV 1955 r. w Bydgoszczy w rodzinie Bronisława i Cecylii Dopierałów. Miał starszego brata Romualda (ur. 1954,mgr geografii). Jego ojciec jako oficer zawodowy i pilot lotnictwa często był przenoszony służbowo do różnych jednostek na terenie Polski. Miało to wpływ na zmiany miejsca zamieszkania Mariusza i jego rodziny.
W 1962 roku podjął naukę w Szkole Podstawowej nr 2 w Witkowie, aby po zmianie miejsca zamieszkania kontynuować ją od 1966 roku w Szkole Podstawowej nr 119 w Krakowie. Tam, we wrześniu 1967 roku, wstąpił do Szczepu Lotniczego im. Żwirki i Wigury 19 KDH, w którym 3 I 1968 roku złożył Przyrzeczenie Harcerskie. Pełnił funkcję zastępowego zastępu „Wagantów” oraz brał udział w obozach drużyny.
W 1970 roku, po kolejnym przeniesieniu służbowym ojca zamieszkał w Bydgoszczy. W 1976 roku zdał egzamin dojrzałości uzyskując tytuł technika mechanika.
W dniu 6 lutego 1972 roku wzorując się na tradycji i specyfice 19 KDHL założył w Bydgoszczy drużynę harcerską o nazwie 19 Pomorska Drużyna Harcerzy Lotnicza im Żwirki i Wigury „Gwiazda Północy”. Drużyna początkowo działała przy Szkole Podstawowej nr 13, a następnie przy Szkole Podstawowej nr 61. Ze względu na wysoki poziom pracy i ciekawe formy działania, nawiązujące do tradycyjnego harcerstwa, drużyna przyciągała coraz więcej członków. Po kilku latach działalności przekształciła się organizacyjnie w szczep. Do 1985 roku wziął udział w ponad dwudziestu obozach stałych, wędrownych i zimowiskach, których w większości był organizatorem i pełnił funkcję komendanta obozu lub podobozu. Ze względu na wrogie nastawienie władz hufca ZHP Bydgoszcz-miasto przez kilka lat współpracował w organizacji obozów i zimowisk z krakowskimi szczepami: Lotniczymi 19 KDH i „Żbicza Gromada”.
W latach 1980−1982 pełnił funkcję przewodniczącego Kręgu im. Andrzeja Małkowskiego w Bydgoszczy. O jego działaniach i wpływie na odnowę harcerstwa w Bydgoszczy może świadczyć taka opinia: „Taki krąg powstał również w Bydgoszczy z inicjatywy głównie instruktorów skupionych wokół 19 Pomorskiej Drużyny Harcerzy Lotniczej im. Żwirki i Wigury − szczepu prowadzonego przez hm. Mariusza Dopierałę. Drużyna ta współpracowała z «19» krakowskimi i nadawała wówczas w Bydgoszczy ton tradycyjnemu harcerstwu. Wokół wspomnianego kręgu zgromadzili się instruktorzy również z innych środowisk”. Jego zaangażowanie w odnowę harcerstwa dało się zauważyć także w okresie stanu wojennego. Pomimo problemów, jakie to rodziło, pozostał wierny swoim przekonaniom, będąc dla wielu harcerzy i instruktorów przykładem do naśladowania. W czasie swojej służby instruktorskiej zdobył kolejno stopnie: przewodnika, podharcmistrza i harcmistrza. Za działalność harcerską w szczepach lotniczych 13 V 1981 roku otrzymał Odznaczenie Szczepów Lotniczych I kl.
W roku 1979 odbywał służbę wojskową w jednostce Marynarki Wojennej w Ustce. Zawodowo związał się z Bydgoszczą gdzie był zatrudniony kolejno w Wojewódzkim Domu Kultury, Osiedlowym Domu Kultury „Modraczek”, Domu Harcerza i Biurze Turystyki Międzynarodowej „Esperantotur”. 29 XII 1983 roku zawarł związek małżeński z Magdaleną Glesmer (instruktorką ZHP). W 1984 roku urodziła się córka Inez.
Jego aktywne życie przerwała w dniu 16 IX 1991 roku tragiczna śmierć. Zginął w wypadku samochodowym w okolicach miejscowości Jaksice na trasie Inowrocław – Bydgoszcz. Został pochowany na cmentarzu komunalnym w Bydgoszczy przy ul. Kcyńskiej. Nad grobem w imieniu środowiska harcerskiego pożegnał go były komendant hufca Bydgoszcz-miasto i jego przyjaciel hm. Janusz Pruski.
hm. Bogusława Pasieka-Butkiewicz
16 września 2016 roku na cmentarzu przy ul. Kcyńskiej w Bydgoszczy z inicjatywy harcerek i harcerzy 19PDHL, instruktorów bydgoskiego KIHAM, HKI Kużnicy, KIH Stos i Zespołu historycznego Okręgu Kujawsko-pomorskiego ZHR odsłonieto na grobie hm. Mariusza Dopierały pamiątkową tablicę w 25 rocznicę jego tragicznej śmierci. Gawędę o Mariuszu opowiedział jego przyjaciel hm. Janusz Pruski. Zdjęcia z uroczystości.
Zbiórka porozumienia KIHAM w Bydgoszczy. Zdjęcie z archiwum Zespołu Historycznego ZHR Bydgoszcz
19.Pomorska Drużyna Harcerzy Lotnicza współpracowała wówczas ze Szczepem 19.KDHL "Żbicza Gromada" z Krakowa. Na początku października 1980 roku do Bydgoszczy przyjechało dwóch instruktorów z tego szczepu: Krzysztof Żero i Jan Hryńczuk, którzy spotkali się z phm. Bogusławą Pasieką. Przywieźli ze sobą List Otwarty Instruktorów Harcerskich Środowiska Krakowskiego, Opowiedzieli jak powstał, wyjaśnili jego główne postulaty, poinformowali o inicjatywach związanych z odnową ZHP, oraz zaprosili na mające się odbyć w liistopadzie spotkanie instruktorów ze środowisk harcerskich, którzy chcą włączyć się w przywrócenie tradycyjnego harcerstwa. Instruktorzy Szczepu na odprawie przedyskutowali treść Listu Otwartego, rolę 19-tki w Bydgoszczy i podjęli decyzję o włączeniu się do ruchu reformującego harcerstwo. Wybrano phm. Bogusławę Pasiekę i pwd. Krzysztofa Stefanowicza do reprezentowania bydgoskiego środowiska. Udzielono im wszelkich pełnomocnictw. Spotkanie odbywało się 22-23 listopada 1980 roku w Warszawie w harcerskim ośrodku wodnym.
Na spotkania zapadły decyzje o utworzeniu Porozumienia Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego. Uczestnicy spotkania postanowili połączyć wysiłki wielu środowisk zmierzające do odnowy Harcerstwa. Jako wspólną płaszczyznę programową przyjęto List otwarty Instruktorów ZHP ze środowiska krakowskiego. Na spotkaniu wybrano Radę Porozumienia w siedmioosobowym składzie. Na tym samym spotkaniu przyjęto zasady funkcjonowania kręgów.
Po powrocie na spotkaniu środowiska przedstawiono instruktorom informację o zawiązaniu się Porozumienia KIHAM i decyzją zgromadzonych zawiązano bydgoski Krąg. W spotkaniu w izbie harcerskiej 19-tki przy ul.Strzeleckiej uczestniczyli instruktorzy phm. Jurek Tomasik, pwd. Grzegorz Cieślak 73.BDH, phm. Bolesław Strokowski 77.BDH, i z 19.PDHL hm.Mariusz Dopierała, phm. Bogusława Pasieka, pwd. Krystyna Nogaj, pwd. Krzysztof Stefanowicz, org. Andrzej Matusewicz, Jerzy Kowalski, org. Jacek Tomczak, org. Małgorzata Kruczkowska, org. Alicja Polewska, org. Elżbieta Rakowska, Barbara Donat. Krąg został zatwierdzony grudniowym rozkazem Komendanta Hufca Bydgoszcz-miasto. Pierwsze spotkania informacyjne w środowisku bydgoskich instruktorów prowadzili hm. Mariusz Dopierała, phm. Jurek Tomasik i phm. Bogusława Pasieka.
W dniu 11 stycznia 1981 r. przedstawiciele Kręgu brali udział w Radzie bydgoskiego Hufca, a następnych dniach w Konferencji Sprawozdawczo-Wyborczej Bydgoskiej Chorągwi ZHP i Forum aktywu HSPS-u prezentując postulaty środowiska krakowskiego zawarte w Liście Otwartym. Kulminacją akcji informacyjnej była kuźnica instruktorska przeprowadzona 19 lutego 1981 r. i Dzień Myśli Braterskiej 22 lutego zorganizowany w Domu Harcerza przy ul. Libelta.
Na kolejnych zbiórkach Kręgu pojawili się nowi instruktorzy: pwd. Ewa Grajek, pwd. Dorota Barczak, Ania Nowak, pwd. Piotr Grądziel, org. Bogdan Lewandowski z 9.BWDHy, org. Andrzej Pielacha z 72.BDH, Bogdan Ensminger, Adam Niedzwiedzki, Bogusław Gusowski z 34.BDHy, pwd. Krzysztof Pasieka, org. Piotr Szopiński, Alicja Cyrankowska, Magdalena Glesmer, Anna Tomczak, z 19.PDHL, pwd. Krzysztof Kwiatkowski z 73 BDH.
Według arkusza spisowego z listopada 1981 r. Krąg liczył 40 instruktorów w tym hm. 1, phm. 5, pwd. 3, org.18, (przypis red. 13 z otwartą próbą (?)). Średnia wieku instruktorów to 19-20 lat. Ilość drużyn prowadzonych przez członków kręgu 20 w tym drużyny harcerzy młodszych i zuchowe.
W dniach 3-4.01.1981 pełnomocnicy naszego Kręgu brali udział w III Zbiórce Porozumienia która odbywała się w Poznaniu i IV Zbiórce Porozumienia w dniach 4-15.02.1981 roku brali udział hm.Mariusz Dopierała, phm. Bogusława Pasieka i pwd. Krystyna Nogaj.
W kwietniu 1981 roku nasz Krąg podjął się organizacji VI Zbiórki Porozumienia. Odbyła się ona w budynku Hufca ZHP Bydgoszcz - miasto udostępnionego przez ówczesnego komendanta hufca hm.PL Janusza Pruskiego. Szczegółowy opis zbiórki można znaleźć poniżej na osobnej stronie. W czasie obrad Porozumienie przyjmowało do swojego grona nowe kręgi. Nasz krąg rekomendował przyjęcie środowiska z Torunia które reprezentował m. in.: phm. Jacek Podolski, pwd. Janusz Kowalski, pwd. Ewa Gryczyk. Organizacja zbiórki była dla naszego środowiska dużym wyzwaniem organizacyjnym. Zyskała pochlebne opinie instruktorów biorących udział w obradach.
Ognisko bydgoskiego KIHAM z okazji 70-lecia harcerstwa. 28.05.1981 r. Zdjęcie z archiwum Zespołu Historycznego ZHR Bydgoszcz
Na kolejną zbiórkę VII Porozumienia na Rusinowej Polanie która odbyła się w dniach 30-31.05.1981 r. zostali delegowani Ania Nowak i pwd.Piotr Grądziel. jego przebieg można prześledzić na osobnej podstronie.
7 czerwca 1981 roku na Zbiórce Pełnomocników kręgów KIHAM w Warszawie dokonano zmian w Zasadach Porozumienia KIHAM i ustalono ich jednolity tekst. Wybrano Radę Porozumienia w skład której z naszego środowiska weszła phm.Bogusława Pasieka.
W tym okresie głównym kierunkiem działania środowiska było utworzenie samodzielnego, eksterytorialnego hufca skupiającego drużyny kihamowskie z terenu miasta. Pomysłodawca i główny orędownik tego pomysłu hm.Mariusz Dopierała dostrzegał we władzach ZHP zdominowanych przez niechętnych zmianom instruktorów główną przeszkodę w odradzaniu harcerstwa. Działania polegały na wysyłaniu pism do wadz hufca i chorągwi ZHP, przekonywaniu na spotkaniach w czasie obrad Rady Hufca, Zbiórek Sprawozdawczo- wyborczych czy hufcowych zbiórek harcerzy starszych. Żadne argumenty dotyczące tego projektu nie znalazły akceptacji u władz ZHP, natomiast zjednywały sobie wielu zwolenników w środowisku młodych instruktorów i harcerzy starszych. Wokół pomysłu KIHAM skupiło się grono ok. 70 młodych instruktorów. Warto wspomnieć, że w okresie przygotowawczym do powołania drugiego hufca hm. Mariusz Dopierała powierzył na krótki okres kierowanie bydgoskim KIHAM najpierw phm. Jurkowi Tomasikowi, a następnie phm. Bolesławowi Strokowskiemu.
W dniu 13 września 1981 r. Rady Porozumienia KIHAM podjęła uchwałę o zaleceniu stosowania roty Przyrzeczenie Harcerskiego w brzmieniu "Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim i być posłusznym Prawu Harcerskiemu". Od tego czasu w drużynach bydgoskiego KIHAM powrócono do Przyrzeczenia w brzmieniu zalecanym przez Radę Porozumienia.
Na tej samej zbiórce Rada Porozumienia wydała kolejną uchwałę o przywróceniu tradycyjnego systemu pięciu stopni harcerskich wraz z symboliką /tradycyjnym oznaczeniem stopni na krzyżu harcerskim/ i nazewnictwem. Od tej pory harcerki i harcerze naszych drużyn zdobywali stopnie zgodnie z regulaminem który przygotowała Rada Porozumienia KIHAM.
Podczas tej samej zbiórki podjęto jeszcze jedną bardzo ważną decyzję; na węźle lilijki instruktorskiej noszonej na lewym rękawie munduru pojawiła się cyfra 10. Była to swoista manifestacja woli przestrzegania Prawa Harcerskiego oraz przeświadczenia, że tylko ten kto je przestrzega może być instruktorem.
W drużynach naszego kręgu harcerki i harcerze zdobywali sprawności zgodne z regulaminem przygotowanym przez KIHAM .
Swoistym sprawdzianem jakości naszych drużyn był organizowany od roku 1981 cylkiczny Zlot w Dębowej Górze. Termin zlotu przypadał zawsze na koniec kwietnia i pierwsze dni maja.
W połowie 1982 roku KIHAM razem z HKI Kużnica zorganizował w środowisku dwie konferencje instruktorskie - Koncentracja Bydgoska i Koncentracja Chojnicka na której podjęto decyzję o wzięciu udziału w wyborach do władz hufca.
Pomimo negatywnego stanowiska Bydgoskiej KCH ZHP i KH Bydgoszcz Miasto 18.12.1982 r. odbyła się VIII Konferencja Sprawozdawczo Wyborcza Hufca ZHP Bydgoszcz - miasto . Władze sugerowały, że trzeba poczekać do uspokojenia nastrojów w Hufcu. Obawiano się, że „młodzi” pod przywództwem hm.Janusza Pruskiego dokonają „zamachu”. Konferencja miała burzliwy przebieg. W wyniku wyborów do 23-osobowej RH weszli nasi przedstawiciele min.: hm. Małgorzata Arendt (Kuźnica), pwd. Dorota Barczak (KIHAM), phm. Andrzej Chudziński (Kuźnica), hm. Mariusz Dopierała (KIHAM), phm. Bogdan Dzakanowski, Bogdan Gusowski (KIHAM), pwd. Piotr Grądziel (KIHAM), pwd. Wojciech Hermanowski, pwd. Ewa Kruszyńska, pwd. Krzysztof Limonowicz, org. Andrzej Pielacha (KIHAM). Wszyscy z wymienionych prowadzili swoje drużyny, natomiast Mariusz Dopierała pełnił funkcję szczepowego. Dzięki wyborom uzyskaliśmy w RH większość pozwalającą na samodzielne rządzenie. Do ośmioosobowej komendy środowisko wprowadziło swoich trzech przedstawicieli: hm. Małgorzatę Arendt, pwd. Piotra Grądziela i hm. Mariusza Dopierałę.
Bydgoski Krąg Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego zgodnie z zaleceniem Rady Porozumienia rozwiązał się w drugiej połowie grudnia 1982 roku.
Na jego miejsce powstały cztery nowe kregi; Żagwie, Żar, Iskry i Stos. Tylko KIH Stos przetrwał próbę czasu i działał dla swojego środowiska nieprzerwanie do 1989 roku.
hm. Bogusława Pasieka-Butkiewicz
Instruktorzy bydgoskiego KIHAM na uroczystościch 60 rocznicy powstania "Zielonej Siódemki". Od lewej; hm. Mariusz Dopierała, org. Piotr Szopiński, dh. Magdalena Glesmer, phm.Bogusława Pasieka, phm. Bolesław Strokowski
Wyprawa instruktorów KIHAM na Jurę Krakowsko-Czestochowską Jaskina Szczelina Piętrowa,
od prawej: pwd. Dorota Piszczek, Adam Niedźwiedzki, pwd. Ewa Grajek, phm.Jurek Tomasik, Bogdan Ensminger, org. Jacek Tomczak
Wszystkie dokumenty pochodzą ze zbioru Zespołu Historycznego ZHR Bydgoszcz